"... kolejność pór roku wiedzie nas w sposób nieunikniony ku większej jedności, jeśli nie tej, którą będziemy umieli zorganizować, to tej, którą będziemy musieli znosić. Jeśli nie tej, którą będzie rządzić prawo demokratyczne, to tej, którą narzuci brutalna siła: w każdym razie nie ma już miejsca na oddzielne działanie naszych wiekowych państw suwerennych".

Jean Monnet - wynalazca skutecznej metody jednoczenia ludzi i narodów oraz twórca fundamentów działającego dzisiaj systemu instytucji europejskich.

Syn producenta i handlarza koniaku

Urodził się 9 listopada 1888 roku w Cognac, na południowym zachodzie Francji, w rodzinie producenta i handlarza koniaku. Dzieciństwo i młodość ukształtowały w nim takie cechy charakteru, jak: związek z ziemią rodzinną, zmysł praktyczny, ostrożność, przezorność, oszczędność, troskę o zachowanie i powiększanie mienia, instynktowną niechęć do wszelkiej ostentacji i życia ponad stan. W wieku szesnastu lat bez żalu opuścił szkolę średnią, aby pomagać ojcu w prowadzeniu rodzinnego przedsiębiorstwa. Zawód rodziców wcześnie przyniósł mu sposobność kontaktu z cudzoziemcami. Handlując z Anglikami, Niemcami, Amerykanami mógł się przekonać, że dobrobyt jego rodaków w dużej mierze zależy od dobrobytu innych krajów i od pokojowych z nimi stosunków. Wyjeżdża do Londynu, by tam nauczyć się języka i poznać gusty oraz obyczaje głównych odbiorców koniaku. Po dwóch latach wyrusza w podróż po Europie, a następnie udaje się do Kanady i Stanów Zjednoczonych. Podczas gdy Europa jawi mu się jako kontynent uzależniony od przeszłości, ten ostatni kraj robi na nim szczególne wrażenie. W Ameryce dostrzega kraj dynamiczny i nowoczesny, zwrócony ku przyszłości, w pełnym rozwoju. Tam otrzymuje bezcenną, praktyczną lekcję ekonomii i zapoznaje się z zasadami organizacji produkcji i wymiany.

Ekonomista i doskonały strateg

Z powodu stanu zdrowia został zwolniony ze służby wojskowej podczas pierwszej wojny światowej. W zamian postanawia wykorzystać swoje zdolności i poprzez produkcję i organizacje, przy ścisłej koordynacji wysiłku Francji i Anglii w tym zakresie, przyczynić się zakończenia wojny. Pracuje w francuskiej Delegacji służb zaopatrzenia w Londynie, gdzie odgrywa ważną rolę w procesie tworzenia alianckich komitetów koordynacji i racjonalizacji działalności ekonomicznej. Wkład tych komitetów w organizację wysiłku wojennego i przygotowanie ostatecznego zwycięstwa państw zachodnich jest dla Monneta bezspornym potwierdzeniem jego tezy, że zespolenie działań zwielokrotnia ich skuteczność. Pod koniec wojny zostaje mianowany szefem londyńskiej misji francuskiego Ministerstwa Handlu i Żeglugi Morskiej. Na arenie międzynarodowej cieszy się dużym zaufaniem i zyskuje powszechny szacunek. W 1920 roku zostaje zastępcą sekretarza generalnego Ligii Narodów. Koordynuje prace wielonarodowej administracji wypracowując skuteczny i sprawny model funkcjonowania sekretariatu jako organu międzynarodowego. Z czasem zdaje sobie sprawę ze słabości i nieskuteczności tej organizacji. Rozstaje się z stanowiskiem w Lidze, by dalej prowadzić przedsiębiorstwo rodzinne, a później w roli eksperta ekonomicznego podejmuje się szeregu misji międzynarodowych.

Interes wspólnotowy przede wszystkim

Podczas drugiej wojny światowej, jako urzędnik aliancki, ponownie koordynuje pracę komitetów racjonujących francusko-brytyjski potencjał produkcyjny, kładąc nacisk przy tym na wspólnotę, wspólny interes oraz wspólne działanie. Bierze również czynny udział w opracowaniu programu produkcji materiału wojennego, wprowadzonego przez prezydenta Roosvelta pod nazwą Victory Program. W 1943 roku wystosowuje notę do Komitetu Wyzwolenia Francji, w której czytamy:
"Nie będzie pokoju w Europie, jeżeli państwa odbudują się na zasadzie suwerenności narodowej, z tym wszystkim, co pociąga za sobą politykę prestiżu i protekcjonizmu ekonomicznego. Kraje Europy są zbyt małe, aby zapewnić swym narodom dobrobyt, który okoliczności czynią możliwym, a zatem niezbędnym. Aby osiągnąć ten dobrobyt i postęp społeczny, państwa Europy powinny się połączyć w federację albo w zespół europejski, który uczyniłby z nich wspólną całość ekonomiczną."
Po zakończeniu wojny wdraża we Francji opracowany przez siebie plan modernizacji i wyposażenia ekonomicznego pobudzając szybki rozwój gospodarczy Francji oraz, co niezwykle istotne, osiąga przy tym konsensus w głęboko podzielonym społeczeństwie.

Ojciec jednoczącej się Europy

Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku w obliczu postępujących zmian w Europie kieruje pracami ekspertów sześciu państw, których efektem jest przygotowanie projektu racjonalizacji wykorzystania zasobów przemysłowych po obu stronach Renu. Gotowy dokument przedkłada francuskiemu ministrowi spraw zagranicznych Robertowi Schumanowi, który z kolei po uzyskaniu aprobaty rządu Francji i Niemiec podaje go do publicznej wiadomości w słynnej deklaracji z 9 maja 1950 roku. W ten sposób powstaje projekt traktatu powołującego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, który zostaje podpisany niespełna rok później. Podczas prac nad dokumentem Monnet wykazywał niezwykłe oddanie sprawie i idei wspólnoty celu, dzięki czemu umożliwił pokonanie trudności, które nie miały precedensu w historii stosunków międzynarodowych. Wyraźnie optował za przekazaniem pewnych prerogatyw suwerenności państwowej przyszłym instytucjom wspólnotowym.

Pierwszy obywatel Europy

Po wejściu w życie traktatu o EWWiS został powołany na stanowisko przewodniczącego Wysokiej Władzy - instytucji ponadnarodowej. Kierując jej pracami był szefem wyjątkowo wymagającym. Wszelkie przygotowywane przez niego projekty nacechowane były największą starannością i poprawnością w najdrobniejszych szczegółach. Sterował administracją, której kwalifikacje, entuzjazm, rytm pracy i zdolność innowacji przeszły do legendy i stały się wzorem do naśladowania dla administracji europejskich powstałych później. Zawsze podkreślał konieczność pogłębienia i rozszerzenia integracji europejskiej. W 1955 roku powołuje Komitet Akcji na rzecz Stanów Zjednoczonych Europy, którego celem jest szerzenie inicjatyw mających na celu stworzenie unii Europy. W marcu 1957 roku bierze czynny udział w podpisaniu Traktatów Rzymskich. Do śmierci zachował niewzruszone przekonanie, że narody europejskie muszą się zjednoczyć, aby trwać w trudnych i brzemiennych zagrożeniach przełomu XX i XXI wieku. Zmarł 16 marca 1979 roku. Trzy lata wcześniej szefowie rządów Wspólnoty Europejskiej przyznali mu, jako pierwszemu, tytuł Honorowego Obywatela Europy.

Opracował Piotr Idczak na podstawie: "Cel: Europa. Dziewięć esejów o budowniczych jedności europejskiej", J. Łukaszewki, Noir Sur Blanc, Warszawa, 2002.